Długo zastanawiałem się, od czego zacząć. Czy od siostrzeńca Zygmunta I, Albrechta Hohenzollerna, który jako ostatni mistrz Zakonu złożył hołd lenny, czy może od anegdoty z mojej szkoły, wg której Ojciec profesor Celestyn Napiórkowski napisał list do Pawła VI z petycją o beatyfikację Marcina Lutra, a może od...
Jak powszechnie wiadomo, pewien augustiański mnich w 1517 roku rzucił wyzwanie biskupom Moguncji i Brandenburgii. Chciał z nimi po prostu pogadać o kondycji Kościoła. Symbolicznie przybił kartkę ze swoimi postulatami do drzwi w przedsionku katedry w Wittenberdze. Cudem uniknął stosu dzięki protekcji elektora saskiego...
W 1520 roku król polski zaniepokojony bibułą rozrzuconą po Toruniu, wydaje edykt, w którym wnosi iż każdy, kto głosi, nawołuje lub wyznaje herezję luterańską ma zostać spalony żywcem i być pozbawiony dóbr wszelakich. Ośmiotysięcznym wojskiem gasi zarzewie buntu w Gdańsku pięć lat później... jak się okazuje mieliśmy swoje wojny religijne.
Kłopoty w konsekwentnym przestrzeganiu edyktu, zostały spowodowane koligacjami Króla Zygmunta (patrz na samą górę) .... każdy ma jakąś czarną owcę...
Akademia Krakowska hamowała wszelkie nowinki teologiczne i pozostawała wierna biskupom. Ale młodzież poszukująca wiedzy i myśli Odrodzenia, po powrocie z Włoch, Niemiec i Szwajcarii powoli naruszała ten stan rzeczy.
Kupcy z Zachodu, nowi osadnicy poszukujący możliwości ekonomicznych i uciekinierzy przed wojną i prześladowaniami to kolejne grupy, które nowe idee w Rzeczpospolitą wnosiły.
Wynalazek druku temu tylko sprzyjał.
Strach polskiej magnaterii przed rosnącym absolutyzmem władcy, myśl renesansu, propozycje reform propagowanych przez zwolenników Erazma z Rotterdamu to kolejne powody, dla których polska szlachta waśniła się wzajemnie i podważała stare autorytety z królem włącznie. uffff... c.d.n.

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

W Małopolsce głównym orędownikiem myśli luterańskiej był profesor Akademii Krakowskiej - Jakub z Iłży, ostatecznie oskarżony o herezję, pozbawiony tytułów schronił się we Wrocławiu.
Szlachta polska była jednak średnio zainteresowana luteranizmem, który nakazywał bezwzględne posłuszeństwo władzy świeckiej - w naszym przypadku - króla. Luteranizm stricte "przyjął się" tylko w Krakowie. W granicach ówczesnej diecezji powstały tylko jeszcze dwa zbory - w Olkuszu i Tarnowskich Górach.
Ale... jak się okazuje Polak potrafi..'
W 1536 roku swój "program" głosi Jan Kalwin. Nauka o predestynacji przekraczała generalnie zdolności intelektualne ówczesnych polskich możnych, nawoływanie do surowego, ascetycznego życia też odpadało. Za to...'odrzucenie władzy świeckiej i biskupiej, oraz hierarchiczny system wewnątrz zborów z wiodącą rolą seniorów oraz zasada: "bogactwo - nagrodą za pracowitość, ubóstwo - karą za lenistwo" to było TO
Jedynie Bracia Polscy - Arianie zwani też antytrynitarzami - którzy wystąpili ze Zboru Krakowskiego, trzymali się zasad równouprawnienia społecznego, ascezy i bezwzględnego pacyfizmu.
Pod koniec XVI wieku w Małopolsce istniało 260 zborów kalwińskich i 52 ariańskie

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Celowo nie edytuję poprzedniego posta, bo... z inspiracji Jožina postanowiłem poszukać tych zborów i mam trudności...
Jak na razie udało mi się - czasem bez rozróżnienia na kalwińskie - ariańskie:
1 Bebelno
2 Czaryż
3 po 1551 - ale nie da się ustalić dokładnie - Potok
4 po 1578 - Szczekociny
5 też - Kromołów
6 również po 1578 - Włodowice(tu proszę Michała o pomoc w zakresie rodów Firlejów i Bonerów
7 Ogrodzieniec - brak pewności
8 Mstów - mógł być pomylony z Mstyczowem, gdzie zbór był z całą pewnością
9 Żarnowiec - prawdopodobnie
10 Spytkowice - pod auspicjami Mikołaja Myszkowskiego
11 Palczowice - ksiestwo zatorskie
12 Sąspów - Stanisław Szafraniec
13 Sułoszowa - patrz wyżej
14 Secemin - tenże
15 Przeginia - też
16 Rogów - owszem i on
17 Krasocin - znów ta sama osoba
18 Koniecpol - kościół pw Św. Trójcy 1561 -72
19 kościół św Bartłomieja w Żurawiu
20 Zamek w Bydlinie , przemianowany na kościół, potem na zbór - ariański

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Rybaku - historia, a już szczególnie ta związana z kościołami to nie moja bajka, ale poniżej skan z doskonale znanej miłośnikom Jury pozycji:



i fragment ze strony 399

_________________
JuraPolska.com - z nami poznasz Jurę - usługi przewodnickie, wycieczki piesze, rowerowe po Jurze K-Cz; spływy kajakowe Pilicą, Liswartą, Nidą.
Kajakiem, pieszo, rowerem między Wartą, Nidą i Pilicą - blog wycieczkowy.
Towarzystwo Jurajskie

Dzięki Michale wg danych z 1598 podług wizytacji biskupa krakowskiego Jerzego Radziwiłła w Przyłęku przestaje funkcjonować zbór protestancki.
Agnieszka82 - wiesz coś o tym?
Do wszystkich: wiecie coś może o jakichkolwiek śladach po ongiś istniejących zborach? w formie ruin np...

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Znalazłem jeszcze zbory w Balicach, Aleksandrowicach i Sance...
Trzy ciekawostki:
1. Zbory Kalwińskie wykorzystywały generalnie budynki kościołów katolickich, za to Arianie wznosili niezależne budowle
2. Wygląda na to, że jedynym "ocalałym" zborem ariańskim na terenie Jury jest zamek Bydlin. W opłotkach znalazłem jeszcze Gruszczyn, Łapczynę Wolę, Wodzisław, Krasocin, Ludynię, Silniczkę ( w radomszczańskim - poprzednie we włoszczowskim ). Ze względu na posiadłości zakonu paulinów - nigdy nie powstał żaden zbór na północ i północny zachód od Częstochowy.
3. Arianie starali się budować zbory w pobliżu źródeł.
Na marginesie - czy gdzieś w pobliżu zamku Bydlin tryska z ziemi coś niecoś? Mimo zaadoptowania...

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Coś tam tryska, płynie mała rzeczka. Generalnie wjeżdżając do Bydlina od Załęża widać, że tereny są dość podmokłe.

Dzięki grzehu. Szukam bezskutecznie informacji o starym kościele w Sułoszowej. Co z nim się stało? pytam w kontekście jego przeszłości jako zboru. Nowy kościół pw Najświętszego Serca Pana Jezusa został zbudowany w latach 1933 - 1939.

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

W 1915 roku jeszcze stał...
(źródło - facebook.com - Sułoszowa i okolice oraz jej mieszkańcy na starej fotografii)

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Niestety tylko tyle co wyklikac. To fragment z http://www.szczekociny.pl/index.php?id=112

Przyłęk – zwany Przyłękiem Szlacheckim. Pierwszy drewniany Kościół w Przyłęku w roku 1412 wznieśli i wyposażyli – Prandota i Wyzga, dziedzice Przylega za zgodą Piotra Wysza biskupa krakowskiego. W połowie XV wieku stał w Przyłęku kościół parafialny, którego kolatorami byli Jan i Prandota Szreniawici. 9 października 1560 r. Marian Przyłęcki, sędzia i burgrabia krakowski, dziedzic miejscowy, wydzierżawił od miejscowego plebana Stanisława Stomnickiego na 3 lata uposażenie probostwa i wieś Kluczyce. Wkrótce tenże Marian Przyłęcki zamienia miejscowy kościół w zbiór ariański. Dopiero po 30 latach staraniem Grotów, Pągowskich, Prandoty i Jana Przyłęckiego, kościół zostaje zwrócony katolikom. Na początku XVII wieku z Przyłęckich wyróżniali się Stefan Marian z Przyłęku Przyłęcki, który w 1628 r. studiował na Uniwersytecie w Bolinii i Achacy Przyłęcki, Kasztelan oświęcimski oraz ksiądz Stanisław Przyłęcki, kanonik Poznański, sekretarz króla (1647 r.). Obecny kościół murowany ufundowała w roku 1780 Justyna z Raczyńskich Moszczańska, dziedziczka wsi, kasztelanowa santocka.

Jesli zas idzie o budowanie u zrodla to łęg znaczy tyle co teren podmokły Przy łęgu

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mokrad%C5%82o

Strasznie fajne wyjaśnienie. Dzięki
zastanawiałem się, czy gdzieś na Jurze mogły się zachować pierwotne protestanckie cmentarze. Reformacja w Polsce przetrwała najwyżej sto lat, a zatem ocalałe miejsca pochówków są dziś wielką rzadkością. tym bardziej, że Arianie z przekonania, a katolicy z pogardy chowali protestantów bez opisu nagrobnego, z rzadka - z wykutym na stelli krzyżem. gdyby ktoś z Was w trakcie podróży po Jurze natknął się na podobne miejsce, proszę o informację.

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Dostałem od... segregatora - fantastyczny konspekt (autorstwo nieznane), dotyczący reformacji w delanacie lelowskim
Muszę go przegryźć, ale chciałbym się na bieżąco podzielić dwoma cytatami
Pisałem na początku, że luteranizm w Polsce przyjął się dość ostrożnie. Ale....
"Do ciekawostek (...) można zaliczyć fakt, że w całym dekanacie lelowskim znalazła się tylko jedna rodzina wyznania luterańskiego, która zamieszkała w (...) miasteczku Janów, w parafii potockiej"
Drugi cytat jest obszerniejszy:
"Dzięki spisom prymasa M. Poniatowskiego (ostatni polski prymas, brat króla - przyp.cyt) można prześledzić, w których parafiach - a nawet wioskach - grupowała się największa ilość protestantów. Nieznane jest pochodzenie tych osób, ale można przypuszczać, przynajmniej w przypadku wsi Potok, gdzie mieszkało aż 37 protestantów, że byli oni potomkami miejscowych kalwinistów, których początki sięgały czasów reformacji "
37 protestantów końcem 18 wieku?
Musiał istnieć w okolicy trzeci cmentarz ...

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Nie musiał W Pilicy: Miejscowi protestanci nie mieli własnego cmentarza. Byli chowani na ówczesnym cmentarzu parafialnym. "37" to raczej "tylko" a nie "aż". Co ile lat wypadał jeden pogrzeb? Dla Pilicy wyglądało to w przybliżeniu tak:
1860:188 osób - 2 zgony
1863:200 osób - 1862:11 zgonów, 1864:13 zgonów
1865:290 osób- 1867:11 zgonów i zbliżone liczby w następnych latach.
Podchodząc do tematu statystycznie w Potoku wypadało około jednego pogrzebu rocznie. Nie sądzę aby opłacało się urządzać własny cmentarz wyznaniowy.
Kiedy powstał pilicki cmentarz trafiali tutaj m.in.zmarli ewangelicy z dosyć odległego Mrzygłodu i z Pradeł. (Jeżeli dobrze pamiętam. Na pewno są zapisy w metrykach dotyczące tych miejscowości ale czy dotyczy to zgonów czy narodzin musiałbym sprawdzić)

_________________
Idiotów na świecie jest mało, ale są tak sprytnie rozstawieni że spotykasz ich na każdym kroku...

Towarzystwo Jurajskie
http://www.jura-pilica.com

alkosandrze - z pełnym szacunkiem - piszesz o XIX wieku. O protestantach, którzy "wreszcie" pojawili się w Pilicy. Janów, Złoty Potok i Siedlec mają zupełnie inne doświadczenia. To, że pozostało 37 członków kościoła reformowanego należy uznać za cud. Cud w obliczu kontrreformacji. Tych 37 - iu, to potomkowie bardzo prężnego w XVI wieku ruchu.
Wiem, że cmentarz był. Nie wiem jaki... choleryczny, czy kalwiński, ale był.
Wiem to z pamiętników i dokumentów XIX wiecznych. Był w Poniku.
Faktem iest, że w XIX wieku nikt na nikogo miecza nie wydobywał w kwestii przekonań, ale początkiem XVi-tego?........

_________________
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo
www.bezmiejsca.pl

Sam początek inwentarza kościoła w Żurawiu z 1857 roku: