Zafundowałem sobie suplement do wakacyjnego wojażu po styku małopolski i świętokrzyskiego.Zajrzałem do Koprzywnicy gdzie znajduje się XII-wieczne opactwo cystersów. Miała być "chwilka" po drodze do Sandomierza a wyszło kilka godzin zwiedzania. Na miejscu urzęduje wspaniały przewodnik,pan mgr inż.Jan Burek,który lojalnie ostrzega-mam czas i lubię mówić:) Ma on też olbrzymią wiedzę o obiekcie. Nie miejsce tu i nie czas żeby mówić o opactwie bo mnie admin ze strony wyrzuci Chcę jednak pokazać,że nie warto trzymać się schematów w myśleniu o historii a wątek ten przewijał się na forum wielokrotnie. W kościele św.Floriana od setek lat na ścianie wmurowane były płyty przedstawiające postacie rycerzy.Nagrobek jakich w Polsce wiele. [Patrz fotka czarno-biała] W 2004 roku w trakcie prac konserwatorskich wykonano dokładne pomiary elementów nagrobka i komuś się "żarówa zajarzyła"- elementy te układają się w zupełnie inna formę przestrzenną! [Patrz fotka kolorowa] A potem poszło już "z górki" i udowodniona została teza,że jest to dzieło rzeźbiarza Santi Gucci i że kiedyś sarkofag stał na środku nawy.Z przeciętnego obiektu dzięki niekonwencjonalnemu myśleniu zrobiła się sensacja bo forma to rzadko spotykana, bliższa bodaj Etruskom niż naszym przodkom. Szczegóły dla zainteresowanych - http://www.kuprzysz.easyisp.pl/articles.php?id=20 A wniosek jest prosty, czytajmy, szukajmy, porównujmy. Zagadki same się pojawią a niektóre pewnie uda się rozwiązać.

Byłem, widziałem.
Jeśli masz fotkę sygnaturki na kosciele, to zamieść jako ciekawostkę krajoznawczą.

Od szczegółów do ogółu a potem mozna z powrotem. Alkosander znowu "zamieszał".
Już dawno zastanawiam się nad tablicami nagrobnymi znajdującymi się w kościołach okolic Zawiercia.
Wraz ze wzrostem ludności małe wnętrza nie spełniały swoich funkcji. Remonty, naprawy
i rozbudowa. Ślady tych działań widać na murach zewnętrznych i we wnętrzach kościołów.
Oczywistym dla mnie jest , że tablice związane z właścicielami dóbr ziemskich znajdowały się we wnętrzach i w miejscach szczególnych( niekoniecznie były to sarkofagi ale kto wie)
W trakcie remontów przenoszono je na nowe miejsca.
Dla mnie oczywistym przykładem takich działań są tablice w kościele w Kromołowie znajdujące się w kruchcie pod chórem a dotyczące Gostkowskich. Jeszcze lepiej jest w Skarżycach gdzie tablice nagrobne umieszczono współcześnie na murze okalającym kościół. Zastanawiam się, znając zwyczaje związane z pochówkiem, w ilu zabytkowych kościołach okolic Zawiercia znajdują się zapomniane podziemne kruchty a w nich nisze grobowe albo resztki trumien.

Wrzucam fotkę sygnaturki. Nie wiem jak to do jury przykleić ale jakby co to coś tam zełgam Na pierwszy rzut oka wieża robi egzotyczne,trochę cerkiewne wrażenie a tymczasem jest to jak najbardziej polski akcent.Ten typ dzwonnicy wzorowany był na odwróconym staropolskim kielichu bez stopki zwanym kulawką. Widać wyraźnie na szczytowej ścianie jak wyglądał pierwotny kościół zanim dobudowując wieżę podniesiono go. Skoro mówimy o wędrujących nagrobkach to najgłośniejszym jurajskim akcentem w tej kategorii jest historia miejsca pochówku Elżbiety z Pilczy.Pierwotnie, jak na królową przystało pochowana została w Kaplicy Mansjonarskiej w katedrze wawelskiej. Syn, Jan Granowski, dla upamiętnienia matki ufundował ołtarz pod wezwaniem św. Elżbiety i uposażył na podkrakowskiej wsi Branice.Kiedy jednak 166 lat później, w zatłoczonej już mocno kaplicy, szukano miejsca dla pochówku Stefana Batorego zlikwidowano grobowiec Elżbiety aby zrobić miejsce dla władcy. Uczestniczący przy czynnościach i oglądający jej zwłoki kronikarz napisał: „wyjęto jej kości z trumny, z których znać było, że białogłowa musiała być subtelna y cudna”. ..no i już wiem jak skórę uratować przecież autorem nagrobka Batorego jest ...SANTI GUCCI!! Nagrobek biskupa Filipa Padniewskiego to też jego dzieło:) Dzisiaj tylko niewielka tablica umieszczona na podstawie nagrobka króla przypomina, że w tym miejscu pochowana jest najbardziej chyba zagadkowa królowa w naszej historii.

Wykorzystałem fotografię Michała( myślę że wybaczysz) ale temat stał się niezwykle interesujący.Obróciłem zdjęcia płaskorzeźby. Teraz widoczne jest wyraźnie, że postacie znajdujące się na ścianie fary w Pilicy w kaplicy Padniewskich są w pozycji stojącej.Pytanie który rzeźbiarz zadałby sobie tyle trudu ,żeby następnie takie postacie umieścić na ścianie w pozycji leżącej. Zresztą inne szczegóły raczej świadczą o tym , że powstały z róźnego materiału aby ogólna kompozycja pasowała . Pytań jest kilka: kiedy,gdzie i kto itd.Można porównać zarówno ze zdjęciami alkosandra jak również innymi na stronach dotyczących chociażby nagrobka Rokossowskiego w Szamotułach.
Nie wykluczam też wariantu leżącego ale inaczej. Mam tutaj jednak wątpliwości czy wygodnie jest leżeć na mieczu?

Skoro jest okazja to "pociągnę" trochę temat sarkofagów. Przy okazji wizyty w Koprzywnicy dowiedziałem się ciekawej rzeczy. Na fotografii jest druga strona sarkofagu. Na tamtej był ojciec a na tej są synowie. Cała trójka poległa podobno w jednej bitwie. Spójrzcie na stopy. Pomijam to,że na zdjęciu ich układ jest nie do końca czytelny. Nóg jest na pewno cztery i są u obu postaci ułożone identycznie ale...zwróćcie uwagę na ten układ ... jest nienaturalny! Nie da się normalnie tak ułożyć stóp. Zerknijcie na wcześniejsze zdjęcie postaci ojca. Tam układ nóg jest inny[brakuje kawałka stopy ale widać różnicę.Stopy nie są do siebie równoległe] Okazuje się,że w ten nienaturalny sposób przedstawiano w tamtych czasach osoby które zmarły bez męskiego potomka. A Młody namotał... Zamiast pracować będę szukał analogii i porównywał układ postaci w innych późnogotyckich czy renesansowych nagrobkach.Jutro klienci mnie uduszą a co najmniej wykręca mi nienaturalnie nogi

Jakby nie było to jest to twoja parafia. Ja tylko w tym przypadku daję impuls na zastanowienie( to a,propos tematu). Renesans to smak, proporcje i symetria. Czy pod głowami to są "poduchy"
Dla mnie mogłyby to być płyty. które były w poziomie, może na małym sarkofagu pod bocznym kątem.
Można wtedy podziwiać postacie od strony stóp nie przekręcając głowy o 90 stopni. Chyba nie o to chodziło rzeźbiarzowi. Nie pamiętam dokładnie jak to jest w rzeczywistości.
Czy obie płyty są z jednakowego kamienia? Na fotografii Michała tak jakby różniły się
( nie wiem czy to skutkiem padającego światła)
PS Nie miałbym żadnych wątpliwości gdyby obie postacie były pochylone i miały zgięte ręce przy głowie z tej samej strony ( wyglądałoby to naturalnie) a tak podejrzewam, że jest "składanka" z dwóch różnych miejsc albo z sarkofagu.

Dodam lepsze zdjęcie, ale i tak kiepskie - robione na szybko z ręki

_________________
JuraPolska.com - z nami poznasz Jurę - usługi przewodnickie, wycieczki piesze, rowerowe po Jurze K-Cz; spływy kajakowe Pilicą, Liswartą, Nidą.
Kajakiem, pieszo, rowerem między Wartą, Nidą i Pilicą - blog wycieczkowy.
Towarzystwo Jurajskie

Dzięki. Płaskorzeźba Mikołaja Padniewskiego prawdopodobnie bardziej narażona na światło słoneczne ma większe ubytki. W międzyczasie obejrzałem podobne przyścienne sarkofagi.
Wszystkie były pojedyńcze. Być może Alkosander znajdzie podwójny. Na wszystkich postacie leżące na boku są ułożone w podobny sposób i ręka jest ugięta pod bokiem. na którym leżą.
Jedno jest więc pewne , że postać mężczyzny w pilickiej farze jest ułożona odwrotnie niż w pozostałych przypadkach. Z jakiego powodu? Odpowiedzi może być wiele.
Oprócz wcześniejszych wariantów może też wchodzić w grę pomyłka "mistrza"-wykonawcy rzeźby( chociaż wiem że najpierw wykonywano rysunki).
Gdyby tak było to mielibyśmy do czynienia z rzeźbiarskim "białym krukiem".
Dodatkowa atrakcja dla zwiedzających farę z tą wiedzą. Sam oglądałem to miejsce kilka razy ale wcześniej nie zwróciłem na to uwagi.

Poszukałem,poczytałem, nie wyspałem się... i takie mam przemyślenia:
-odwrócenie postaci raczej odpada bo na żadnym z nagrobków nie spotkałem ułożenia figur jedna nad drugą czy obok siebie ale w przeciwnych kierunkach nawet jeśli ta asymetria burzy ład [fot.1- nagrobek Tarnowskich-katedra w Tarnowie]
-Odwrócenie do góry nogami też raczej nie wchodzi w grę bo wtedy dla odmiany postać kobieca leży bez sensu a poza tym na wszystkich nagrobkach,które widziałem postać mężczyzny jest powyżej postaci kobiety.Taka widać była zasada.
-Podział na dwie strony sarkofagu..niewykluczone.Nie ma jednak śladów podziału płyty choć to niczego nie przesądza.Brakuje tu innych elementów konstrukcji[np.ścian czołowych i "czegoś" zamykającego kompozycję od góry]a te elementy powinny być wykorzystane.
Zerknijcie jednak na hełm obok postaci Mikołaja Padniewskiego. Na wszystkich znanych mi nagrobkach jest on usytuowany powyżej postaci leżącej i ustawiony pionowo [jak na wcześniejszych fotografiach z Koprzywnicy].Tutaj jego ułożenie sugeruje albo planowany pionowy układ nagrobka ale wtedy bez sensu są te poduchy pod głowami,albo projektowane było poziome ułożenie płyty "na plecach".Tylko wtedy hełm "stoi" obok nóg postaci a nie leży jak przewrócony garnek.Poza tym brakuje mi tutaj wyraźnego oddzielenia "pięter" nagrobka poza skromnym ornamentem a płyta z postaciami stwarza wrażenie jedności.Wypukłorzeźbione przedstawienie postaci bliższe jest włoskim tradycjom.Polski renesans szedł raczej w stronę pełnoplastycznego przedstawienia figur [fot.1].Postacie zmarłych na pilickim nagrobku są spokojne,ornamentyka też nie przesadna.Sylwetka kobiety kojarzy mi się z postacią Anny Jagiellonki z jej nagrobka [nie mam niestety pod ręką elektronicznej fotki].Pomijając wyraźną różnicę w precyzji odwzorowania postaci i w bogactwie detalu architektonicznego jest to ta sama spokojna poza,typowa dla włoskiej twórczości poza odmienna od charakterystycznych dla polskiego renesansu "poruszonych" czy też "śpiących" postaci z wyraźnie ku górze ugiętą jedną nogą. Podobnie spokojnie przedstawione są inne postacie na ówczesnych dziełach spolszczonych Włochów[fot.2 - nagrobek Barbary z Rożnowa Tarnowskiej w katedrze tarnowskiej-dzieło Padovano i fot.3 nagrobek Zofii z Tarnowskich Ostrogskiej-dzieło Canavesiego w tej samej katedrze].W sumie wygląda to trochę tak jakby typowy dla ówczesnej Polski renesansowy nagrobek piętrowy powstał pod wyraźnymi włoskimi wpływami,w nawiązującym do klasyki spokojnym stylu. Bardziej to bliskie oszczędnego w ornamentyce Padovano niż trochę już barokowo "rozornamentyzowanego" Canavesiemu.To zresztą Padovano jest uważany za twórcę idei pomnika piętrowego. Może stworzył go jakiś dawny pracownik mistrza? Różnica klasy widoczna ale idea podobna. Całość sprawia takie wrażenie jakby płaska płytę przewidzianą dla zamknięcia sarkofagu przetworzono w przyścienny nagrobek piętrowy. Ułożenie postaci dla pionowej ekspozycji jest nieco dziwne a przy poziomej już tak nie razi. Znając czas jaki upłynął od śmierci Mikołaja i Agnieszki do postawienia pomnika w pilickim kościele nie można raczej takiego rozwiązania wykluczyć.

Z hełmem celna i być może cenna uwaga. Raczej trudno byłoby rzeźbiarzowi przedstawić go na sarkofagu w pozycji pionowej. Widać to też na innych nagrobkach.

Znalazłem chwilę czasu żeby wrócić do tematu nagrobka Padniewskich. Tadeusz Chrzanowski w "Sztuce ziemi krakowskiej" zalicza nagrobek Padniewskich do piętrowych a nieco dalej pisze "..ponadto zachowało się sporo płaskorzeźb,które pierwotnie wchodziły w skład nagrobków. Z w XVI pochodzą tylko dwie :w Tarnawie Stanisława Lubomirskiego,zmarłego q w r.1571 i w Zbylitowej Górze silnie uszkodzona postać przedstawiciela rodu Zbylitowskich... czasami trudno zakwalifikować konkretny zabytek do jakiejś określonej grupy,czego przykładem jest w farze nowosądeckiej wyobrażenie tamtejszego ławnika, zmarłego w 1565 roku.Przedstawiony został jednak zgodnie z modą epoki w pozycji półleżącej,więc płyta umieszczona została w ścianie poziomo.czy więc jest to płyta ,czy zredukowany (lub wtórnie pozbawiony oprawy) nagrobek?". Jak widać takie przeróbki zdarzały się Dotarłem w końcu do fotografii, której szukałem a która wyjaśnia co na nagrobku w farze jest nie tak.To nagrobek Stanisława Trzecieskiego z Lipnicy Wielkiej. Postać zmarłego leży na nim jak trzeba,podparta na tym łokciu, na którym powinna być podparta.Hełm też ustawiony jest tak jak należy... a zagadka pozostaje nadal zagadką. Postacie zarówno Padniewskiego jak i Trzecieskiego przedstawiają renesansowy układ postaci ledwo zasygnalizowany ugięciem nogi.Postać Lubomirskiego jest już wyraźnie renesansowa. Na koniec jeszcze jedna informacja potwierdzająca,że nie należy do końca wierzyć ani w "pisane" ani uznanym autorytetom co w niczym nie umniejsza ich wiedzy i zasług. W 2002 roku przedstawiciele Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Żegocińskiej odnaleźli tablice inskrypcyjną,z której wynika,że postać na płycie nagrobnej to Joachim Lubomirski a nie Stanisław.Taki pogląd nieśmiało pojawiał się wcześniej w kilku opracowaniach i był przez znawców odrzucany bo "Katalog Zabytków Sztuki" podawał co innego.

"Dorzucę drew bo ogień zgasł, ciągle burza trwa"
Kawał dobrej roboty alkosandrze.
Pragnę zwrócić tez uwagę na fakt moim zdaniem istotny.
Czas śmierci osób uwidocznionych na sarkofagu a datę formalnego przejęcia Pilicy przez ich syna. Jest bardzo prawdopodobne, że po opuszczeniu ojcowizny Wojciech Padniewski, być może po zakończeniu formalności związanych z przejęciem dóbr zastawnych ( w tym Pilica) i objęciu opieki nad kolegiatą przeniósł nagrobek rodziców do Pilicy. Prawdopodobnie było to dość powszechną praktyką. Rozmawiałem niedawno z potomkiem właściciela dóbr w okolicach Lelowa. Opowiadał o tym jak po powstaniu styczniowym nowi właściciele usunęli z frontonu kościoła herb jego przodków. Być może dlatego przeniesiono sarkofag lub sarkofagi Padniewskich do Pilicy. Nie mamy wyobrażenia o ilości osób -wiernych korzystających z kościoła w XVI/XVII w. Wraz z przyrostem ich liczby zwłaszcza w XIX wieku przebudowywano je a nawet rozbudowywano. Być może sarkofagi wcześniej były inaczej w kościele usytuowane a znalazły się razem w jednym miejscu aby , że się brzydko wyrażę,zwiększyć powierzchnię użytkową wnętrza kościoła. Przykładem takich zmian są zarówno Skarżyce jak i Kromołów. Prywatnie zawsze mówię ,że kościoły w okolicach Zawiercia zabytkowe są tylko w części ( raczej trudne byłoby w przeszłości umieścić je w przedziałach zabytków, gdy istniał jeszcze podział na klasy zabytków, z uwagi na brak czystej formy z jednej epoki- jednego stylu architektonicznego). Powszechna praktyką jest że dodaje im się "patyny". Czy jest to potrzebne? Moim zdaniem nie i bez tego posiadają sporo walorów godnych podziwu.

Padniewski wspomina o tym,że długo nie był pewien praw do Pilicy i dopiero kiedy ta sprawa wyjaśniła się po jego myśli ufundował rodzicom nagrobek.Zgadzam się z tym,że mógł wykorzystać do tego wcześniejszą płytę poświęconą ojcu.Nie dotarłem jeszcze do informacji gdzie był on pierwotnie pochowany. Na pewno nagrobek nie był wówczas tanią inwestycją więc względy ekonomiczne mogły grać tu poważna rolę. Wydatków było mnóstwo bo budował się pałac a odziedziczone finanse rodziny nie były zdaje się w najlepszym stanie.

Wątpliwości mam czy obydwie figury rzeźbił ten sam artysta.
Po figurach raczej tego jako laik nie rozróżniam.
Kluczem znowu mogą być "poduchy".
Jeżeli byłyby rzeźbione przez tego samego artystę i w tym samym czasie pewnie byłyby w nich w podobny sposób poprowadzone wgłębienia- "wgniecenia" poduszek pod głowami. Widać na płytach odmienność pokazania poduszek przez rzeźbiarza- rzeźbiarzy ale może się czepiam.
A propos wcześniej wspomnianej "patyny". Na "sąsiedzkiej" stronce wymieniając"zabytki" Zawiercia autor nie wiadomo za kim powtarza, że dworzec w Zawierciu jest wybudowany na początku XX wieku w stylu regencyjnym . Tymczasem regencja to odmiana baroku do lat trzydziestych XVIII wieku( 200 lat wcześniej). Czy nie jest to odmiana patyny?