Często osoby, które spotykam na drodze moich wędrówek w przeszłość mówią:
szkoda, że tak późno.
Osoba z portretu - Roman Cecugowicz zmarł wczoraj w wieku 91 lat.
Mieszkał w Przyłubsku.
Był w naszym regionie jednym z ostatnich żyjących żołnierzy Września 1939 roku.

Będzie świątecznie.
Na małym miasteczkowym forum mlody czlowiek zadaje pytanie:
do jakiego zaboru należały okolice Zawiercia?
Załączona kartka z kalendarza na 1914 rok znaleziona w okolicach Zawiercia wyjaśnia to znakomicie.
Razem ze świątecznymi życzeniami dwie propozycje autorów kalendarza na wieczerzę wigilijną.
W 1914 roku pierwsza wojenna "wigilja" wypadała w czwartek wg gregoriańskiego kalendarza a wg kalendarza juliańskiego, który obowiązywał wówczas w Rosji, 11 grudnia.

Witam serdecznie
jest to mój pierwszy post na forum ale mam nadzieję że nie ostatni. Jako, że temat poświęcony jest Zawierciu jakiego nie znamy, to wydaje mi się że dobrze trafiłem. Od ok. 20 lat interesuje mnie wszystko co związane jest z browarnictwem, oczywiście tym sprzed co najmniej kilkudziesięciu lat. Materiałów jest jednak niewiele ( z reguły były to małe zakłady). Tym nie mniej dotarłem do informacji że w pierwszej dekadzie XX wieku na terenie dzisiejszego Zawiercia funkcjonowały 3 browary! tj.
- Browar i słodownia w Kromołowie, na jego temat nieco wiem, pewnie dlatego że działał do 1939 roku (wł. M. Brewda),
- Browar Zawiercie (wł. Haberman) zlokalizowany w Zawierciu,
- Browar Moszek Herzberg, Os. Zawiercie, zlokalizowany w odległości 1 wiorsty od dworca kolejowego w Zawierciu.
Na temat dwóch ostatnich wiem bardzo niewiele. Będę wdzięczny za jakiekolwiek informacje, chętnie podzielę się także tym co sam na ich temat posiadam. Niestety poza Kromołowem to kilka faktów. Interesują mnie także informacje dotyczące rozlewni i składów piwa (wiem że w okresie międzywojennym jeden z nich mieścił się na ulicy Amatorskiej w Zawierciu) oraz powojennych rozlewni GS (miejscowości , adresy, rozlewane piwo). Ewentualne informacje posłużą do uzupełnienia będącej w ciągłym opracowaniu Historii browarnictwa na terenie Zagłębia Dąbrowskiego (przyjąłem granice adm. obecnych powiatów zawierciańskiego, olkuskiego i bedzińskiego oraz miast Sosnowiec i D.G) i rok 1900 jako granicę czasową. Tak na marginesie to w pobliżu Zawiercia w XX wieku działały jeszcze browary w Jaworzniku k. Żarek (1914?), Sulikowie k. Siewierza (20.01.1945) i Zarzeczu Włoszczowskim k/ Szczekocin.
Pozdrawiam mając nadzieję że post wywoła zainteresowanie, które zaowocuje informacjami

Ferstenberg, Hercberg & Co -browar
Hercberg I. i M.- skład piwa ul. Towarowa 4( jest to chyba trochę mniej jak 1 wiorsta).
Browar w Kromołowie był jednym z najdłużej funkcjonującym.
Nieznana data założenia ale pierwsza informacja z końca XVIII wieku. Ciekawa zabudowa a właściwie komleks budynków na bazie trapezu gdzieś widzaiłem ten plan. Jedno ramię zabudowania browaru,część drugiego to bydlownia, trzeci bok to gorzelnia. Mieścił się on w miejscu zwanym Mermerowizna- folwark i osada wiejska - część Kromołowa.
W Sulikowie prawdopodobnie w zabudowniach wspomnianego browaru mieściła się rozlewnia oranżady GS jeszcze w latach 80 tych(pewnie zachowały się fotografie).
Browarów było więcej ale nie wszystkie ogłaszały się w Księgach adresowych. Do połowy XIX wieku browary były w każdym większym folwarku( nazwa Browarek- Biała Błotna).
No i nazwiska np Piwowar i jego odmiany. Inna odmiana piwowara to Sładek.

dzieki za szybką odpowiedź. Jak widzę na pierwszy plan poszedł browar M.Herzberga. pierwszy raz spotykam sie z tym drugim nazwiskiem (skąd i z którego roku info?)
Browar M.Herzberg po raz pierwszy pojawia się w 1891 roku. W kolejnych latach tj 1895, 1899, 1902, 1906 cały czas jako właściciel widnieje Moszek Leiba Herzberg. W 1899 produkuje 16 tys. wiader piwa. ostatnia wzmianka która mam pochodzi z 1912 roku (Kalendarz Zagłębia Dąbrowskiego - wiele ciekawych informacji) i tutaj jest już Herzberg Moszek i S-ka. Później rzeczywiście w księgach adresowych można znaleźc M. Herzberg skład piwa na ulicy Towarowej. Nie wiadomo zatem kiedy zakończyła się produkcja piwa i czy to ta sama osoba co w latach trzydziestych.
Co do Kromołowa to jestem w posiadaniu kilku zdjęc przedstawiającyc browar. Nie przypuszczałem że jego rodowód jest aż tak stary. jako zakład przemysłowy jest wspomniany dopiero w 1900 roku.
rzeczywiście w Sulikowie w byłym browarze była rozlewnia piwa i WWG. Rozlewano tam piwo z Będzina. Rozlewnie piwa w latach 50-70 były również (niestety nie wiem jakiego, bo ich nie zlokalizowałem) w Ogrodzieńcu, Pilicy (Sławniowie), Kromołowie, zawierciu (gdzieś od strony Poręby), Łazach, Myszkowie i Koziegłowach.
Wiem że browary były w większości folwarków dlatego interesują mnie te które przetrwały okres rzemieślniczy i przeistoczyły sie w zakłady przemysłowe. Niestety mimo to bardzo niewiele o nich wiadomo.
Na koniec pytanie odnośnie Jaworznika - browar ten pojawia się w dokumentach ostatni raz w 1912. czy w czasie I W.Ś toczyły sie jakieś walki w bezpośredniej bliskości Jawornika. Niestety w tym temacie jestem amatorem.

Tak w okolicach Jaworznika toczyły się walki, ale o szczegóły należy pytać Piotrka (u469 na forum)

_________________
JuraPolska.com - z nami poznasz Jurę - usługi przewodnickie, wycieczki piesze, rowerowe po Jurze K-Cz; spływy kajakowe Pilicą, Liswartą, Nidą.
Kajakiem, pieszo, rowerem między Wartą, Nidą i Pilicą - blog wycieczkowy.
Towarzystwo Jurajskie

Witam.
Historia browaru Jaworznickiego jest mi znana dosyć pobieżnie. Browar zbudował w latach trzydziestych XIX wieku Piotr Steinkeller, który w roku 1829 nabył te dobra od Męcińskich. W 1857 doba po śmierci Antoniego Stainkellera nabywa spółka Karola Ordęgi, Stanisława Lessera i Karola Osterhoffa. w listopadzie 1914 roku toczono wokół Jaworznika intensywne walki, jednak według mojej wiedzy sama wieś zbytnio nie ucierpiała, browar być może splądrowano ale nie został zniszczony. W 1924 browar istniał . Nabył go od Scheiblera przybyły z Sosnowca inżynier rolnik Kazimierz Zdebich. Tyle wiem na ten temat. dziś po browarze nie ma śladu, miejscowi mieszkańcy maja nikłą świadomość jego istnienia.
Pozdrawiam.

pierwszy raz spotykam sie z tym drugim nazwiskiem (skąd i z którego roku info?)
Informacja z 1915 roku. Był to jak widać "potężny" browar. Jego obszar to prawie cały kwartał pomiędzy ulicą Górnośląską , Towarową,Żabią . Sąsiadowal bezpośrednio z hutą szkła. To jest miejsce od strony Poręby.Na tym placu był również skład z piwem Hercberga(Hercbergów) w bezpośrednim sąsiedztwie kolejowej rampy załadunkowej. Prawdopodobnie najstarsze zabudowania w tym kwartale na rogu uli Górnośląskiej i Towarowej to jedyna materialna pamiątka po browarze. Jaka była produkcja trudno jest określić ale ponieważ była to spółka można sądzić , że sprzedaż była duża( w monografiach pomija się ten temat bo nie za bardzo "zawierciański" klimat). Ferstenberg to prawdopodobnie ten sam , który w okresie I wojny światowej prowadził w Zawierciu kantor wymiany walut( okazuje się, że kantory to nie jest wynalazek okresu transformacji lat 90 tych.) Pokaż etykietki Juretzkiego i Źródlanego. Mnie nie wypada.
Wiadomość dla U-469 i Alkosandra. Proszę o cierpliwość.
W Nr 47 i 52 Gazety Zawierciańskiej "Jura" jakiś facet opowiada o początkach wsi Zawiercie całkiem inaczej niż to opisano w ksiązkach.

U 469 wielkie dzięki za informacje odnośnie Jaworznika i jego kolei losu. Sam browar zlokalizowany był właściwie nieco przed wsią Jaworznik od strony Żarek. W miejscu gdzie potok (mostek) przecina drogę wojewódzką 792 (do niedawna z mostku było widać sklepienia piwnic - przeprowadzano tam jakieś prace ziemne - wiosna 2006). Skąd wiadomo że w 1924 roku browar istniał. Dla mnie ważne jest czy w tym czasie warzył piwo, czy też istniały jedynie jego zabudowania pełniące już inną funkcję.
Nabył go od Scheiblera przybyły z Sosnowca inżynier rolnik Kazimierz Zdebich - rozumiem że Scheibler był właścicielem browaru - czy może wiadomo od kiedy? Co do Kazimierza Zdebicha czy to ta sama osoba, która zginęła w Egzekucji 31.10.1943 roku. W materiałach UW katowice jest podane że urodził się w 1905 i był rolnikiem. Biorąc pod uwagę rok 1924 był jeszcze b. młody (niemożliwe żeby był inżynierem)

Obejrzałem sobie na planie Zawiercia kwartał między ulicami o których piszesz rzeczywiście jest spory. Masz może plan/mapę z tego okresu z lokalizacją tego browaru - byłbym bardzo wdzięczny bo poza informacjami pisanymi nic nie mam.
Co do produkcji browaru Herzberga to mam nastepujące dane (info Biblioteka Narodowa w W-wie - kwerenda czasopism z końca XIX wieku:
- 1895 11,7 tys. wiader,
- 1899 16,0 tys. wiader,
- 1912 30,0 tys. wiader, przy zatrudnieniu 6 robotników ( wiadro to 12,289 litra) czyli w tym roku wyprodukował 3,7 tys hl piwa dla porównania Sulików w tym roku wyprodukował 8,5 tys. wiader a Jaworznik 14,0 tys wiader ale np. browar Bedziński D. Sercarz w tym okresie produkuje 114,0 tys. wiader i zatrudnia ok 25 robotników. Ciekaw jestem co tych 6 robotników robiła na tak znaczym terenie , chyba że p. Herzberg oprócz browaru i składu miał jeszcze inne firmy.
Jak widać browar sie rozwijał dość dynamicznie w tym okresie choć lata 1890 - 1914 to złote lata browarnictwa.
Nie za bardzo rozumiem nie zawierciańskiego klimatu.
Poniżej etykiety z Kromołowa i sulikowa

Poniżej plac na którym mieścił się browar. Obszar wydaje się dzisiaj niewspólmiernie wielki w stosunku do potrzeb, ale to były inne czasy i inne wymogi. Gdzie np była wozownia i stajnie dla koni.

Witam.
Renard71, niestety nic więcej do tematu browaru nie jestem w stanie dodać. Odnośnie Kazimierza Zdebicha posiadam jeszcze garść informacji na temat jego rodziny. W rodzinie były dwie córki : Halina Zdebich-Zytnerowa i Urszula Zdebich- zakonnica. Było też dwóch synów : Tadeusz - inżynier i Kazimierz z wykształceniem rolniczym. We dworze jaworznickim mieszkała także Natalia Zdebich - Mniszchowa. Po śmierci Kazimierza (ojca) gospodarstwo prowadził Kazimierz (syn) i to on być może został stracony w trakcie egzekucji , o której wspominasz. Wszystkie informacje pochodzą z małej monografii Jaworznika wydanej sposobem chaupniczym (zbindowany maszynopis) w 2003 roku w Jaworzniku.
Pozdrawiam.

Jeszcze raz spojrzenie na fragment planu powyżej i porównałem z mapą sztabową z początku lat trzydziestych( dość dokładną i rewelka jeżeli chodzi o ul;ice Zawiercia ale to innym razem).
Wiadomo, że powyżej jest to fragment planu ulic miasta. Browar został zaznaczony w sposób sytuacyjny jako jedno z większych przedsiębiorstw w Zawierciu w 1915 roku.
Trudno o fotografie z okresu I wojny światowej tego miejsca( a może przy tej okazji objawią się). Jak bardzo duże zmiany zaszły w mieście w okresie międzywojennym może świadczyć fakt ,że od ulicy Leśnej później Pierackiego , teraz znowu Leśnej do ulicy Paderewskiego można było dojechać od fabryki Erbego skręcając w ulicę Sienkiewicza dalej ulicą Kasprowicza można było dopiero dotrzeć do ulicy Paderewskiego. Na mapie o której wspominam nie ma śladu mostku na rzece Warcie w miejscu pomiędzy budynkiem um a budynkiem sądu. Las, las,las. Jeden z moich znajomych twierdzi, że Zawiercie było trzecim miastem europejskim z lasem w środku miasta.Według niego wycięcie lasku TAZ-owskiego to nie tylko omyłka ale barbarzyństwo. Ekologów chyba wtedy jeszce nie było na świecie( chociaż nie było to tak bardzo dawno). Przepraszam rozpędziłem się a chciałem tylko o browarze. Redenowi polecam ulice w Zawierciu: Piwną i Chmielną.

dzieki za mapę i info odnośnie Jaworznika. Ciekaw jestem czy w tej monografii jest napisane że K. Zdebich kupił majątek razem z działającem browarem czy tylko grunt z browarem. Dla mnie to b. ważna informacja. Do tej pory przyjmowałem że browar przestał warzyc piwo w czasie I W. Ś.
Wielkie dzięki za mapę - umiejscowienie browaru to już dla mnie b. dużo. Z następnego postu wynika że nie ma żadnych pamiątek (butelki, dokumenty, etykiety, zdjęcia) po browarze p. Herzberga.
rozumiem że na temat drugiego browaru nie ma żadnych wzmianek. ja najbardziej konkretną tj. jedną z dwóch mam w kalendarzu zagłębia Dąbrowskieego na 1913 rok. jest tam napisane:
Browar "Zawiercie" - M. H. Windman, Lewi Haberman.
Właściciel J. Windman, L. Haberman, M.L. Herzberg
Dzierżawcy J. Windman, L. Haberman
Roczna produkcja 40,0 tys wiader piwa bawarskiego, lagrowego, pilzeńskiego i kulmbachskiego
W pewnym momencie też mi zaświtało że może chodzic o ten sam browar mimo że w tym kalendrazu są wymianiane jako osobne (nie mam na to żadnych dowodów)

Witam.
Niestety jest tylko wzmianka o zakupie folwarku i browaru, nic na temat jego sprawności produkcyjnej.
Pozdrawiam.